بسم الله الرحمن الرحیم
منابع طبیعی و حسابداری منابع طبیعی
منابع طبیعی از لحاظ تئوری به آن گروه از داراییهای بلند مدت اطلاق می شود که در طبیعت وجود داشته و نظیر داراییهای عملیاتی مشهود دارای ویژگی منافع آتی است. منابع طبیعی غالبا به عنوان داراییهای تحلیل رونده خوانده شده که به طور فیزیکی در فرایند تولید مورد استفاده قرار می گیرند.
همانطور که از مقالات قبل می دانید سرفصل داراییها در کدینگ حسابداری به دو قسمت دارائیهای جاری و بلند مدت تقسیم می شد که منابع طبیعی جزء دارایی های بلند مدت شناخته شده است.
استخراج یا بهره برداری از منابع طبیعی موجب تغیییر فیزیکی شده و به نسبت بهره برداری ارزش خود را از دست می دهند. از نمونه های بارز آن می توان مواردی مانند جنگلها و منابع طبیعی ,منابع نفت و گاز طبیعی و انواع ذخایر معادن (طلا,نقره ,زغال سنگ...)را نام برد.
مهمترین مسائل مربوط به داراییهای بلند مدت مربوط به منابع طبیعی
1-تعیین بهای تمام شده منابع طبیعی و
2-مستهلک نمودن بهای تمام شده منابع طبیعی می باشد.
بیانیه شماره 19 FASB مخارج بهای تمام شده منابع طبیعی (نفت و گاز) را شامل 5 طبقه می داند:
1-مخارج تحصیل: شامل هزینه تحصیل حق امتیاز جهت اکتشاف, استخراج و بهره برداری از منابع طبیعی,قرارداد های استیجاری بلند مدت و یا سایر روشهای تحصیل مالکیت حق امتیاز می باشد.
2-مخارج اکتشاف: شامل کلیه هزینه های تحقق یافته طی فرایند جستجو برای کشف منابع طبیعی که در بر گیرنده مواردی مانند حفاری چاههای آزمایشی,مخارج نمونه برداری و تجزیه تحلیل آن می باشد.
3-مخارج تولید: شامل کلیه هزینه های تحقق یافته برای استخراج فیزیکی منابع طبیعی مانند هزینه دستمزد برای عملیات چاههای نفت می باشد.
4-مخارج تکمیل عملیات: شامل کلیه مخارج تحقق یافته جهت فراهم کردن امکانات و وسایل برای استخراج,جمع آوری و انبار کردن فراورده های منابع طبیعی می باشد.
5-مخارج مربوط به تهیه امکانات و تجهیزات پشتیبانی: مخارج تجهیزات و امکانات مصرفی برای فعالیت های تولیدی نفت و گاز شامل تجهیزات زلزله نگار و تجهیزات حفاری ,تجهیزات ساختمانی ,وسائط نقلیه ,تعمیر گاه و انبار می باشد.
موجودی ها در حسابداری نفت به دو بخش تقسيم می شوند :
۱ - شمارش و کنترل اقلام موجودی در انبار ها .
۲ - اندازه گيری و کنترل موجودی نفت خام ، فرآورده های نيم ساخته و ساخته شده .
بخش اول مربوط به کالاهای معمولی است که ممکن است در هر انباری وجود داشته باشد و روشهای مشخصی مانند شمارش تک به تک يا شناسايی ويژه و يا روشهای معمول محاسبه موجودی پايان دوره را طلب می کند .
اما بخش دوم مربوط به موجودی های نفتی و مشتقات آن است . مخازن نفت ، استوانه ای شکل است . جهت تعيين موجودی نفت درون مخازن از دو روش دستی و مکانيکی استفاده می کنند . در روش مکانيکی ارتفاع نفت داخل مخازن بوسيله نشانگر های ديجيتالی که بر روی ديواره مخازن قرار دارد تعيين می شود .
در روش دستی اين کار بوسيله انداختن وزنه بسته شده به يک ريسمان انجام می شود .
در مواقع حساسی چون انبار گردانی پايان سال مالی ، حتما از روش دستی استفاده می شود .
تحلیل منابع طبیعی :
فرایند تخصیص بهای تمام شده منابع طبیعی به نسبت مقدار محصولی که طی یک دوره مالی استخراج می شود را تحلیل منابع طبیعی (تهی شدن منابع طبیعی )گویند.
محاسبه تحلیل منابع طبیعی بر مبنای واحد تولید می باشد که روش محاسبه آن طی یک دوره مالی به شرح زیر است:
ارزش اسقاط - بهای تمام شده
میزان استخراج دوره مالی * = مبلغ تحلیل
برآورد ذخیره منابع طبیعی
ارزش تخلیه بعد از بهره برداری= ارزش اسقاط
مبلغ تحلیل منابع طبیعی به عنوان موجودی محصول(دارایی جاری) در دفاتر ثبت می شود ,و زمانی که این محصول فروخته می شود, این حساب به هزینه (بهای تمام شده کالای فروخته شده ) اتنقال می یابد.
مثال.بهای تمام شده معدن زغال سنگ 3300000ریال,برآورد میزان استخراج طبق نظر کارشناسان فنی 1000000 تن ,برآورد ارزش تخلیه زمین در پایان بهره برداری بر 300000 ریال است. چنانچه میزان استخراج معدن زغال سنگ طی دوره مالی جاری 200000 تن باشد ,مبلغ تحلیل زغال سنگ در سال جاری و ثبت حسابداری آن در دفاتر بشرح زیر است:
300000-3300000
600000=200000* =مبلغ تحلیل منابع طبیعی
1000000
موجودی زغال سنگ 600000
استهلاک انباشته معدن 600000
حساب استهلاک انباشته معدن به عنوان کاهنده حساب دارایی در ترازنامه گزارش می شود.
با فرض اینکه ,طی سال جاری مقدار 150000 تن از مواد استخراج شده ,به مبلغ هر تن 10 ریال فروخته شود ,ثبت سند حسابداری آن در نرم افزار حسابداری به شرح زیر خواهد بود:
وجه نقد 1500000
فروش 1500000
بهای تمام شده کالای فروخته شده 450000
موجودی زغال سنگ 450000
برخی از حسابداران بجای ثبت اسناد حسابداری فوق در نرم افزار حسابداری ، مبلغ تحلیل منابع طبیعی را به شرح زیر در دفاتر و اسناد حسابداری خود ثبت می نمایند :
تحلیل منابع طبیعی-ذغال سنگ 600000
استهلاک انباشته 600000
وجوه نقد 1500000
فروش 1500000
هزینه استهلاک 450000
موجودی زغال سنگ 150000
تحلیل منابع طبیعی _زغال سنگ 600000