حالا نکات مهمی در مورد حسابداری منابع طبیعی و احیانا در صورت لزوم ثبت سند حسابداری در نرم افزار حسابداری در زیر می آید.
1-چنانچه منابع طبیعی (از قبیل معدن، جنگل و ... ) به صورت استیجاری باشد(یعنی اجاره شده باشد) و شرایط قرار داد مستلزم این باشد که زمین بعد از بهره برداری و استخراج به مالک آن تحویل گردد,ارزش تخلیه (اسقاط)صفر میباشد.
2- اگر قرار باشد که پس از اتمام قرار داد اجاره ، زمین به حالت اولیه برگشت داده شود و شرکت انتظار داشته باشد که مبلغی را برای برگرداندن زمین به حالت اولیه هزینه نماید در این حالت معادل آن مبلغ جزء بهای تمام شده معدن جهت استخراج به حساب آمده و طی دوره استخراج مستهلک می شود. این رویداد به عنوان سند حسابداری در نرم افزار حسابداری ثبت می شود و اسناد استهلاک آن هم به مرور در نرم افزار حسابداری ثبت می گردد.
این مبلغ هزینه برگشت زمین به حالت اولیه بر مبنای روش تولید در هر دوره مالی محاسبه و به عنوان یک بدهی به حساب ذخیره هزینه پرداختنی استهلاک زمین معدن ثبت و در زمان تحقق این حساب در سند حسابداری که در نرم افزار حسابداری ثبت می شود حساب (ذخیره) بدهکار شده و حساب وجوه نقد بستانکارمی گردد. برای روشن تر شدن مطلب یک مثال در زیر آورده شده است.
لازم به ذکر است که هر گاه نیاز به مکاتبه با کارفرما باشد ، نامه اداری در نرم افزار اتوماسیون اداری ثبت و در دبیرخانه مهر و امضا شده و برای کارفرما ارسال می گردد.
مثال) فرض کنید که مخارج قابل انتظار برگشت زمین به حالت اولیه 1000000 ریال و برآورد ذخیره منابع طبیعی 2000000 تن باشد. در صورتیکه ,طی دوره مالی مقدار 300000 تن از معادن استخراج شده باشد ثبت حسابداری آن در نرم افزار حسابداری به صورت زیر می باشد:
هزینه استرداد زمین 150000 (5.* 300000)
ذخیره هزینه پرداختنی استرداد زمین 150000
از دیدگاه نظری حسابداری و گزارشگری مالی در صنعت نفت و گاز :
اطلاعات تهیه شده از طریق مدل بهای تمام شده تاریخی در مقایسه با ارزشهای جاری غالبا برای تصمیم گیرندگان از سودمندی کمتری برخوردار است.
دو روش مطرح در حسابداری نفت و گاز عبارتند از:
1-بهای تمام شده کامل(Full cost)
2-کوششهای موفق(Successful efforts )
در کشور آمریکا هر دو روش جزء روش های پذیرفته حسابداری محسوب می شوند.
به کار گیری دو روش بهای تمام شده کامل و کوششهای موفق در عمل تفاوت هایی دارد. دلیل اصلی این تفاوت ها اختلاف در نحوه تعریف مراکز هزینه می باشد .
تعريف مركز هزينه : بخشي از سازمان است كه مدير بر هزينه هاي منظور شده آن كنترل دارد و عملكرد مديريت اين مركز مسوليت ،با مقايسه هزينه هاي واقعي با هزينه هاي بودجه اي ارزيابي مي شود.مانند بخش رنگ كاري يك كارخانه ماشين سازي .
ارزيابي مراكز هزينه بر مبناي1) توانايي كنترل هزينه ها و 2)كميت وكيفيت خدمات ارائه شده است.
مركز مسوليت:بخشي از سازمان است كه مدير آن بخش ،اختيارات لازم رابراي اداره آن بخش ونيز مسوليت پاسخگويي درقبال نتايج فعاليت هاي آن بخش رابه عهده دارد. درواقع مركز هزينه يكي از 4 بخش مركز مسوليت (مركز هزينه/مركز درآمد/مركز سود/مركز سرمايه گذاري) است.
برگرفته از مقاله كاربست تئوري وجوه در سيستم حسابداري سنجش مسوليت-دكتر احمد مدرس-حميد احمدزاده
تفاوت اصلی این دو روش حسابداری ، نحوه ی برخورد با هزینه های اکتشافی است که منتج به کشف ذخایر نفت و گاز نمی شود َََ، در روش بهای تمام شده کامل تمامی مخارج اکتشاف صرفنظر از کشف یا عدم کشف ذخایر نفت و گاز سرمایه ای محسوب می گردد .
منطق زیر بنای این روش ماهیت احتمالی فعالیت های اکتشافی است. زیرا برای دستیابی به ذخایرنفت و گاز در یک منطقه ممکن است حفر تعداد زیادی چاه اکتشافی ضرورت داشته باشد . بنابراین تمامی مخارج فعالیت های اکتشاف را می توان در بهای تمام شده چاههای موفق منظور کرد.
اما در روش کوششهای موفق تنها مخارج اکتشافی که منتج به کشف چاههای قابل استخراج شده است سرمایه ای محسوب می شود و سایر مخارج اکتشاف که منتج به نتیجه ای نشده است بلادرنگ به هزینه منظور می گردد .